YARGILAMANIN YENİLENMESİ (İADE-İ MUHAKEME)
İçindekiler
Yargılamanın yenilenmesi (İade-i Muhakeme) prosedürü, kesinleşmiş mahkeme hükümlerinin hukuka aykırılıkların ortadan kaldırmak için başvurulabilecek olağanüstü kanun yoludur. Yargılamanın yenilenmesi Türk Ceza Muhakemesi Kanunun 311- 323 maddelerinde düzenlenmiştir. Hükmün infaz edilmiş olması veyahutta hükümlünün vefatı, yargılamanın yenilenmesi istemine engel teşkil etmez. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuru ancak istek ile gerçekleşir. Şöyle ki, mahkeme resen yargılamanın yenilenmesi yoluna gidemez. Yargılamanın yenilenmesini; savcı, hükümlü, hükümlü ölmüşse eşi, üst soyu ile alt soyu ve kardeşleri isteyebilmektedir. Kaldı ki bu kişilerin yokluğu durumunda da Adalet bakanı da devreye girerek yargılamanın yenilenmesini isteyebilir.
Hükümlü kendi aleyhine yargılanmasını istemeyeceği gibi ancak kendi lehine yargılamanın yenilenmesini isteyebilir. Beraat eden sanık gerek kendi lehine gerekse kendi aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteyemez. Cumhuriyet savcısı ise lehe veyahutta aleyhe yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir. Kaldı ki bu istem, hükmün infazını ertelemez. Ancak yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunan mahkemede, infazın geri bırakılması veya durdurulması kararı verilebilmektedir.
YARGILAMANIN YENİLENMESİ KANUN YOLUNUN BAŞVURU NEDENLERİ
Hükümlü Lehine Olan Nedenler
Kesinleşen bir hükmün, hükümlü tarafından lehine olan nedenlerle yargılamanın yenilenmesine başvurulabilir. Bu durum kanun maddesinde sınırlı sayıda sayılmıştır. (CMK m.311/1)
Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması. (CMK M.311/1-a) Yargılama aşamasında mahkeme nezdinde hükmü etkileyecek şekilde kabul edilen belgenin hükmü etkilemesi sonucunda tekrar yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulabilir. Kaldı ki, her ne kadar sahte belgenin dosya içerisinde girmiş olması ile birlikte hükmü etkileyecek bir biçimde yargılamaya esas olmadığı takdirde yargılamanın yenilenmesi sebebi olarak kabul edilmeyecektir.
Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiğinin anlaşılması. (CMK 311/1-b) Fıkra hükmünden de anlaşılacağı üzere, hükümlü lehine olan nedenler kapsamında bir tanığın yahut bilirkişinin hükümlü aleyhine hükmü etkileyecek şekilde yalan tanıklıkta bulunması yargılamanın yenilenmesi sebepleri olarak kabul edilmiştir.
Yargıçların görevini yerine getirirken görev suçu işlemiş olması. (CMK 311/1-c) Yargılama esnasında, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, yargıçlardan bir ve ya daha fazlasının kendi aleyhine ceza kovuşturması ya da bir ceza ile mahkumiyeti olması durumunda yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulabilir.
Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hükmün kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılması. (CMK 311/1-d)
Yeni delil ve olayların ortaya çıkması. (CMK 311/1-e) yeni delil veya olayların ortaya çıkması sonucunda, mahkeme sürecinde ele alınmayan “yeni delil” veya “yeni olay” kapsamında değerlendirilecek durumların yargılamanın yenilenmesine sebep olacaktır. Hükümde değerlendirme dışı kalmış her delil ve olayın, hükümlünün bilip bilmemesine bakılmaksızın yeni olarak kabul edilecektir. Olayın ve delilin yeniliği, hükümden sonra ortaya çıkmış olduğu ile değil hüküm verilmeden önce mahkeme nezdinde değerlendirilmeyen delil olarak değerlendirilmektedir.
AİHM kararı ile hak ihlalinin gerçekleştiği tespit edilmesi. (CMK 311/1-f) Yargılamanın yenilenmesi, AİHM kararı ile hak ihlali gerçekleştiğinin tespit edilmesi ve kararın kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde istenebilir.
Sanık veya hükümlünün aleyhine olan nedenler
Sanık veya hükümlünün aleyhine olan nedenler CMK m. 314’de sayılmıştır. Unutulmaması gerekilen en önemli noktalardan biri ise cezanın değiştirilmesi amacıyla yargılamanın yenilenmesi kabul edilemez. Yine, hatanın giderilebilmesi sağlayacak başka bir yol varsa, yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez. (CMK m. 315)
-Sahte belge kullanılması.
-Hakimin hükümlü lehine görev kusuru işlemiş olması
-Sanığın ikrarı. Sanık isnat edilen suçtan dolayı beraat etmiş olduğunu varsayalım, mahkeme önünde güvenilebilir nitelikte aslında suçu kabul ettiğine dair ikrarda bulunması durumunda tekrardan yargılamanın yenilenmesi istenilebilir.
YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN SÜRESİ
Yargılamanın yenilenmesinin süresi kanun maddesinde düzenlenmediği gibi herhangi bir zamanaşımı ve hak düşürücü süresi bulunmamaktadır. Karar kesinleştikten sonra ne kadar süre geçerse geçsin muhakemenin yenilenmesi istenebilir. Ancak, CMK 311/1-f fıkra hükmünde düzenlenen, AİHM kararı sonucunda hak ihlali tespit edildiği takdirde kararın kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilecektir.
KARAR VE İTİRAZ MERCİİ
Hükmü veren mahkeme, yargılamanın yenilenmesine kabule değer olup olmadığına kararını duruşma yapmaksızın karar verir. Kabule değer görülmeyecek hal kapsamında ise yasada belirlenen biçimde yapılmamış veya sebep olacak yasal bir neden gösterilmemiş ya da doğrulayacak deliller açıklanmamışsa yargılamanın yenilenmesi talebini reddeder.
Talep reddedildiği takdirde taraflara ( cumhuriyet savcısı ve diğer ilgililer) tebliğ edilir ve bu kararlara karşı 7 gün içerisinde itiraz edilebilir.
Yargılamanın yenilenmesi kararının kabul edilmesi sonucunda ise mahkeme duruşma açarak delillerin toplanmasını ister. Yeniden yapılacak duruşma sonucunda mahkeme, önceki hükmü onaylar veya hükmün iptali ile dava hakkında yeniden hüküm verir.
Konuyla alakalı daha ayrıntılı bir bilgi ve danışmanlık hizmeti için bizimle iletişime geçebilirsiniz.